Van de sociale basis wordt veel heil en zegen verwacht. Maar het dreigt een reus op lemen voeten te worden, nu gemeenten maar mondjesmaat investeren of zelfs moeten bezuinigen. Hoe voorkomen we dat het een mythe wordt? Radboud Engbersen, expert sociale basis bij Movisie, maakt in zijn lezing duidelijk dat een stevige sociale basis niet alleen afhankelijk is van geld. Alle partijen kunnen en moeten bijdragen aan het faciliteren en stimuleren van bewoners om de wereld dichtbij huis te versterken en te voorkomen dat mensen verpieteren. Co-presentator Jeanne van Heeswijk zal de belangrijke rol belichten van de mede door haar opgerichte Afrikaander Coöperatie in de sociale basis van de Afrikaanderwijk (Rotterdam-Zuid).

De kracht van de gemeenschap versterk je niet met een stuk papier. Maar als de visie op de sociale basis en het beleidskader een pennenvrucht is van een waardevol participatieproces, kom je al een heel eind. Hoe dan ook moet elke gemeente dit jaar een visie op de sociale basis maken. En een sterke sociale basis verdient ook een eigen beleidsdocument, vindt Laura Hoogstraten, wethouder van Zeist. In haar lezing licht ze toe hoezeer de participatie de visie van de gemeente Zeist op de sociale basis heeft verrijkt en hoe de gemeente met ‘ontwikkelonderwerpen’ de wijken en inwoners gaat versterken. 

In opdracht van Binnenlands Bestuur doet Ipsos I&O in het voorjaar van 2024 onderzoek naar de opvattingen over (sociaaleconomische) gezondheidsverschillen en over het gewenste overheidsbeleid om de verschillen te verkleinen. Vindt de burger zichzelf gezond? Vindt de burger zijn leefomgeving gezond? En in hoeverre is het bevorderen van een gezonde leefstijl een taak van de overheid? Senior onderzoeksadviseur Rachel Beerepoot van Ipsos I&O presenteert de resultaten.  

Met Dorp in Beweging, een programma van vijf dorpen in Zuidoost Drenthe, hebben dorpen op eigen kracht gewerkt aan beweging in de breedste zin van mentaal tot fysiek. Dit allemaal in het kader van (positieve) gezondheid. Deze dorpen staan niet op zich. Er is een brede beweging in Nederland met 2000 bewonersinitiatieven die werken aan welzijn, zorg en wonen. Deze beweging is essentieel voor het versterken van de sociale basis van onderop. Luit Hummel van het Brede Overleg Kleine Dorpen en Nederland Zorgt voor Elkaar en Jan Smelik van Nederland Zorgt voor Elkaar nemen de deelnemers mee in de vraag hoe bewoners de gewenste sociale basis vormen.

Als er veel ongezonde voedselaanbieders zijn, heeft dat aantoonbaar negatieve impact op de gezondheid van mensen in die omgeving. In dergelijke situaties zijn gemeenten bij machte om in te grijpen, stellen onderzoekers van diverse universiteiten in een recente publicatie. Een van de onderzoekers is Bastiaan Wallage, universitair docent gezondheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam en advocaat bij Van Benthem & Keulen in de praktijkgroep Zorg & Sociaal domein. In deze deelsessie neemt hij met de deelnemers het praktische meetinstrument door dat uit het onderzoek voort is gekomen en dat gemeenten een juridische basis geeft om de voedselomgeving te reguleren binnen het ruimtelijk bestuursrecht, denk aan het weren van snackbars en snoepwinkels. 

Wat verstaan we precies onder de sociale basis en waarom moeten we erin investeren? Het Gespreksmodel Sociale Basis is een handig instrument dat je helpt om er scherper over te praten en te schrijven: welke ingrediënten reken je ertoe en welke verwachtingen heb je bij investeringen? Het model kan een eerste handige stap zijn bij het creëren van een nieuwe beleidsvisie, maar kan je ook verder helpen tijdens het ontwikkelen van dit beleid. Ook is het model handig als je diverse partners wilt betrekken bij het afbakenen van het begrip sociale basis en het bepalen van je doelstellingen. In deze deelsessie van Movisie ervaar je hoe je het Gespreksmodel Sociale Basis als gemeente kunt inzetten. De deelsessie wordt gegeven door Annette van den Bosch van Movisie samen met Aron Vermaas van de gemeente Eindhoven en Maarten Kwakernaak van Anderzoek.

Sport en bewegen zijn een uitstekend middel om bij te dragen aan sociaal welzijn en sociale cohesie in de wijk. Mits op de juiste wijze aangeboden. Sport- en beweegaanbod is niet medisch of zorg gerelateerd en wordt niet gezien als ‘van de gemeente’. Welke kansen biedt deze laagdrempeligheid voor het benutten van sport en bewegen in het versterken van de sociale basis in de wijk? Hoe zorg je als gemeente dat je dit laagdrempelige aanbod herkent en benut als onderdeel van de (visie) sociale basis? Lonneke Schijvens van Kenniscentrum Sport & Bewegen bespreekt dit, samen met Mohamed Boukrouche van Stichting Boukie, die vertelt hoe dit er in de praktijk uitziet in hun multifunctionele ontmoetingsplek voor jongeren in Gorinchem.

Rheden wil de komende jaren de samenredzaamheid in de buurten, wijken en dorpen versterken. Daarvoor heeft de gemeente een concrete ‘opdracht sociale basis’ ontwikkeld en uitgezet. De opdrachtverlening heeft meerdere doelen: informele en formele voorliggende voorzieningen beter benutten, innovatie stimuleren voor nieuwe, vrij toegankelijke voorzieningen, de synergie tussen zorg, specialistische ondersteuning en welzijn versterken en een sterk en breed fundament creëren waar ook inwoners aan willen bijdragen. Wethouder Gea Hofstede, Margriet Loeven en Fieke Berings van de gemeente Rheden gaan in deze deelsessie dieper in op de opdrachtverlening volgens dit zogeheten Rhedens Model voor de sociale basis.

Wat als gemeenten gezondheid nu eens centraal gaan stellen, op alle beleidsterreinen? In het nieuwste rapport ‘Gezond opgroeien, wonen en werken’ van de Sociaal-Economische Raad wordt de urgentie van die vraag benadrukt en toegelicht. Dat doet ook Marike Knoef in haar lezing. Zij is kroonlid van de SER en was voorzitter van de ad hoc commissie Sociaal-economische Gezondheidsverschillen. Hoe pakken we gezondheidsverschillen tussen bijvoorbeeld theoretisch en praktisch opgeleiden structureel aan? Hoe kunnen gemeenten voorkomen dat lokaal beleid negatieve impact heeft op de gezondheid van inwoners en daarmee op andere aspecten van hun leven? En hoe kunnen gemeenten door te werken aan een betere gezondheid kwetsbare wijken veel veerkrachtiger maken?

Kinderen in een achterstandswijk zouden op school gezonder moeten eten. Een goed idee. Maar wat als die kinderen zonder ontbijt naar school zijn gekomen? In zijn essay ‘Beledigende Broccoli’ beschrijft Tim ‘S Jongers hoe goedbedoeld beleid toch verkeerd kan uitpakken en hoe de kloof tussen verschillende werelden kan worden overbrugd. Hij breekt een lans voor het inzetten van ervaringskennis als volwaardige kennisbron binnen de besluit- en beleidswereld. Daarvoor richtte hij in maart dit jaar mede de Stichting Spreidstandburgers op. In mei komt het nieuwe boek uit van Tim ’S Jongers: ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’. 
Kort gezegd: Tim heeft meer dan genoeg te bespreken met de congresdeelnemers.

Met Dorp in Beweging, een programma van vijf dorpen in Zuidoost Drenthe, hebben dorpen op eigen kracht gewerkt aan beweging in de breedste zin van mentaal tot fysiek. Dit allemaal in het kader van (positieve) gezondheid. Deze dorpen staan niet op zich. Er is een brede beweging in Nederland met 2000 bewonersinitiatieven die werken aan welzijn, zorg en wonen. Deze beweging is essentieel voor het versterken van de sociale basis van onderop. Luit Hummel van het Brede Overleg Kleine Dorpen en Nederland Zorgt voor Elkaar en Jan Smelik van Nederland Zorgt voor Elkaar nemen de deelnemers mee in de vraag hoe bewoners de gewenste sociale basis vormen.

Als er veel ongezonde voedselaanbieders zijn, heeft dat aantoonbaar negatieve impact op de gezondheid van mensen in die omgeving. In dergelijke situaties zijn gemeenten bij machte om in te grijpen, stellen onderzoekers van diverse universiteiten in een recente publicatie. Een van de onderzoekers is Bastiaan Wallage, universitair docent gezondheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam en advocaat bij Van Benthem & Keulen in de praktijkgroep Zorg & Sociaal domein. In deze deelsessie neemt hij met de deelnemers het praktische meetinstrument door dat uit het onderzoek voort is gekomen en dat gemeenten een juridische basis geeft om de voedselomgeving te reguleren binnen het ruimtelijk bestuursrecht, denk aan het weren van snackbars en snoepwinkels. 

Hoe zorg je ervoor dat je bij het werken naar een sociale basis infrastructuur de opgave van gezondheidsverschillen goed meeneemt? Gemeenten die activiteiten en interventies in gang zetten, hebben ook kennis nodig over de betekenis van deze initiatieven voor de gezondheid van mensen in een kwetsbare situatie. In deze deelsessie leren Irene Lottman en Karima Bazi, beiden strategisch adviseur bij kennisinstituut Pharos en actief bij het programma GezondIn, hoe je onderbouwd handen en voeten geeft aan een stevige sociale basis infrastructuur waarbij ook wordt gewerkt aan gezondheidsverschillen. Een cruciaal element in dit proces is het actief betrekken van inwoners.  

Kom er in deze interactieve workshop achter wat de OKO-aanpak kan betekenen gezonde en gelukkige jongeren in jouw gemeente. Saskia Nijland en Erik Jan de Wilde van het Trimbos-instituut laten je kennismaken met Opgroeien in een Kansrijke Omgeving, voorheen bekend als het IJslandse Preventiemodel. Deze methodiek, waar inmiddels zo’n 50 gemeenten mee aan de slag zijn, richt zich vooral op de omgeving van kinderen en jongeren om mentale gezondheid van de jeugd te verbeteren en middelengebruik te voorkomen. Het is een domeinoverstijgende, community-based en datagedreven werkwijze.

Rheden wil de komende jaren de samenredzaamheid in de buurten, wijken en dorpen versterken. Daarvoor heeft de gemeente een concrete ‘opdracht sociale basis’ ontwikkeld en uitgezet. De opdrachtverlening heeft meerdere doelen: informele en formele voorliggende voorzieningen beter benutten, innovatie stimuleren voor nieuwe, vrij toegankelijke voorzieningen, de synergie tussen zorg, specialistische ondersteuning en welzijn versterken en een sterk en breed fundament creëren waar ook inwoners aan willen bijdragen. Margriet Loeven en Fieke Berings van de gemeente Rheden gaan in deze deelsessie dieper in op de opdrachtverlening volgens dit zogeheten Rhedens Model voor de sociale basis.

In maart dit jaar, tijdens de start van de ‘Week van de gezondheidsverschillen’, riep Pharos op tot een Deltaplan tegen Gezondheidsverschillen. Het doel hiervan is dat de gezondheidsverschillen in 2040 met dertig procent zijn afgenomen. Op veel plekken in Nederland wordt de visie van het Deltaplan al iedere dag in de praktijk gebracht. Deze veelbelovende initiatieven vormen het fundament en het startpunt van dit Deltaplan. Pharos wil goede initiatieven versterken en opschalen wat werkt. En net zo belangrijk: Pharos wil dat we stoppen met initiatieven die niet werken, die gezondheidsverschillen eerder vergroten dan verkleinen. Vooral gemeenten spelen hierbij een belangrijke rol. Maar hoe pak je dit aan? In deze deelsessie biedt Pharos handvatten en goede voorbeelden en worden ook de lastige vragen besproken.

Het maken van een integrale beleidsvisie sociale basis is een van de opdrachten waar gemeenten voor staan in het kader van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Maar waar start je? Wat valt eronder? In deze deelsessie gaat Roos Scherpenzeel van Movisie in drie stappen met de deelnemers aan de slag om te komen tot een inhoudsopgave voor jouw beleidsvisie: 
1) Vaststellen wat onder de sociale basis valt, met welke partijen je de visie opstelt en welke plek inwoners daarin innemen. Leidraad zijn de drie sferen uit het gespreksmodel sociale basis.
2) Keuzes maken: waar zetten we op in? Leidraad zijn de vier pijlers van sociale kwaliteit.
3) Vertaling naar outcome. Hoe kun je ambities uit de visie vertalen naar de gewenste maatschappelijke impact? Leidraad is het kwaliteitskompas. 

Kom er in deze interactieve workshop achter wat de OKO-aanpak kan betekenen gezonde en gelukkige jongeren in jouw gemeente. Saskia Nijland en Erik Jan de Wilde van het Trimbos-instituut laten je kennismaken met Opgroeien in een Kansrijke Omgeving, voorheen bekend als het IJslandse Preventiemodel. Deze methodiek, waar inmiddels zo’n 50 gemeenten mee aan de slag zijn, richt zich vooral op de omgeving van kinderen en jongeren om mentale gezondheid van de jeugd te verbeteren en middelengebruik te voorkomen. Het is een domeinoverstijgende, community-based en datagedreven werkwijze.

In de huidige maatschappij spelen veel maatschappelijke opgaven rond bijvoorbeeld eenzaamheid, zelfredzaamheid en (re-)integratie. De inzet van een sociaal sportinitiatief is een goede manier om aan deze opgaven te werken. Via een planmatige aanpak, waarin sport en bewegen een belangrijke rol spelen, ontwikkelen deelnemers zich op een ander levensdomein. Wat is de waarde van deze aanpak? Welke werkzame elementen liggen ten grondslag? En welke kansen en belemmeringen hebben sociaal sportinitiatieven? Mitchell Tollenaar en Claudia Bindraban van Kenniscentrum Sport & Bewegen bespreken dit, samen met Silke Lauteslager van Stichting Life Goals, die vertelt hoe Life Goals er in de praktijk uitziet.